Haqqında ümumi danışsaq Rita Levi Montalcini İtalyan neyrobioloq olmuşdur. O, sinir böyümə faktorunun (NGF) kəşfinə görə həmkarı Stenli Koen ilə birlikdə 1986-cı ildə Fiziologiya və Tibb üzrə Nobel Mükafatına layiq görülmüşdür.

2001-ci ildən ölümünə qədər o, İtaliya Senatında ömürlük senator kimi də xidmət etmişdir. Bu şərəf onun mühüm elmi töhfələrinə görə verilmişdir. 22 aprel 2009-cu ildə o, 100 yaşına çatan ilk Nobel mükafatı laureatı oldu və tədbir Roma şəhər meriyasında ziyafətlə qeyd olundu.

Erkən həyatı və təhsili

Levi-Montalcini 22 aprel 1909-cu ildə Turində italyan yəhudi ailəsində anadan olmuşdur.O və əkiz bacısı Paola dörd uşağın ən kiçiyi idi.Onun valideynləri rəssam Adele Montalçini və elektrik mühəndisi və riyaziyyatçı Adamo Levi idi. O, yeniyetməlik illərində yazıçı olmağı düşünürdü və İsveç yazıçısı Selma Laqerlöf”ə heyran idi, lakin yaxın bir ailə dostunun mədə xərçəngindən öldüyünü gördükdən sonra o, Turin Universitetinin Tibb Məktəbində oxumağa qərar verdi. Atası qızlarını kollecdə oxumaqdan çəkindirdi, çünki bunun onların həyat yoldaşı və ana kimi göstərəcəkləri fəaliyyəti pozacağından qorxdu, lakin sonda Levi-Montalçininin həkim olmaq istəklərini dəstəklədi. O, Turin Universitetində olarkən, neyrohistoloq Cüzeppe Levi, Ritanın inkişaf edən sinir sisteminə olan marağını daha da alovlandırdı. 1936-cı ildə yüksək dərəcəli MD-ni bitirdikdən sonra Montalcini universitetdə Levinin köməkçisi kimi qaldı, lakin onun akademik karyerası Benito Mussolininin 1938-ci il İrq Manifestosu və daha sonra yəhudilərin akademik və peşəkar karyeralarını qadağan edən qanunların tətbiqi ilə yarımçıq qaldı.

Tədqiqatları və elmə qazandırdıqları

Levi-Montalçini 1938-ci ildə yəhudilərin universitet vəzifələrinə qəbulunu qadağan edən İtalyan irqi qanunları qəbul edildikdən sonra anatomiya kafedrasında assistent vəzifəsini itirdi. İkinci Dünya Müharibəsi zamanı o, Turində yataq otağında laboratoriya qurdu və toyuq embrionlarında sinir liflərinin böyüməsini tədqiq etdi, sinir hüceyrələrinin hədəf olmadığı zaman öldüyünü kəşf etdi və sonrakı tədqiqatlarının çoxu üçün zəmin yaratdı.O, bu təcrübəni onilliklər sonra Death by Design/The Life and Times of Life and Times (1997) elmi sənədli filmində təsvir etmişdir. 1943-cü ilin sentyabrında almanlar İtaliyanı işğal etdikdə, onun ailəsi bəzi qeyri-yəhudi dostları tərəfindən qorunan saxta şəxsiyyətlər altında Holokostdan sağ çıxdığı cənuba Florensiyaya qaçdı.Nasistlərin işğalı zamanı Levi-Montalçini Fəaliyyət Partiyasının partizanları ilə əlaqə saxlayırdı.1944-cü ilin avqustunda Florensiyanın azad edilməsindən sonra o, Müttəfiqlərin səhiyyə xidmətində könüllü olaraq tibbi təcrübə keçdi.1946-cı ilin sentyabrında Levi-Montalçini Vaşinqton Universitetində professor Viktor Hamburgerin laboratoriyasında bir semestrlik tədqiqat təqaüdü aldı; Levi-Montalçininin xarici elmi jurnallarda dərc etdirdiyi iki məqalə ilə maraqlanırdı.Evdəki laboratoriya təcrübələrinin nəticələrini təkrarladıqdan sonra Hamburger ona 30 il çalışdığı elmi işçi vəzifəsini təklif etdi. Məhz orada 1952-ci ildə o, ən mühüm işini gördü: sinir hüceyrələrinin son dərəcə sürətli böyüməsinə səbəb olan müəyyən xərçəng toxumalarının müşahidələrindən sinir böyümə faktorunu (NGF) təcrid etdi. Onların 1954-cü ildə nəşri zülalın ilk qəti göstəricisi oldu. Montalcini şiş parçalarını cücə embrionlarına köçürməklə, sinir lifləri ilə dolu hüceyrə kütləsi yaratdı. Şiş hüceyrələrinin ətrafında halo kimi hər yerdə böyüyən sinirlərin kəşfi təəccüblü idi. Montalcini bunu təsvir edərkən bunun belə olduğunu söylədi: "daş yatağının üstündən durmadan axan su çayları kimi.Şişin yaratdığı sinir böyüməsi onun əvvəllər gördüyü heç bir şeyə bənzəmirdi-sinirlər digər toxumalara çevriləbiləcək sahələri hətta embriyon venalarını da ələ keçirirdi.Ancaq sinirlər embriyondan şişə doğru axan arteriyalarda böyümürdü.Bu Montalcinidə şişin sinirin böyüməsini stimullaşdıran maddə ifraz etdiyi fikrini formalaşdırdı. O, 1958-ci ildə tam professor oldu. 1962-ci ildə o, Romada ikinci laboratoriya yaratdı. 1963-cü ildə nevroloji tədqiqatlara verdiyi əhəmiyyətli töhfələrə görə Max Veinstein Mükafatını (Birləşmiş Serebral İflic Assosiasiyası tərəfindən verilir) alan ilk qadın oldu. 1961-1969-cu illərdə CNR-nin (Roma) Neyrobiologiya Tədqiqat Mərkəzinə və 1969-1978-ci illərdə Hüceyrə Biologiyası Laboratoriyasına rəhbərlik etmişdir.1977-ci ildə təqaüdə çıxdıqdan sonra Romada İtaliya Milli Tədqiqat Şurasının Hüceyrə Biologiyası İnstitutunun direktoru vəzifəsinə təyin edildi. Daha sonra 1979-cu ildə bu vəzifədən istefa verdi, lakin qonaq professor kimi iştirak etməyə davam etdi. Levi-Montalcini 2002-ci ildə Avropa Beyin Tədqiqat İnstitutunu qurdu və sonra onun prezidenti oldu. Levi-Montalçininin  Fidiaya məxsus İtaliya əczaçılığı ilə əməkdaşlığı ilə bağlı mübahisələr yaranıb. Fidia üçün işləyərkən o, qanqliozidlər haqqında anlayışını təkmilləşdirdi. 1975-ci ildən başlayaraq Fidia tərəfindən iribuynuzlu heyvanların beyin toxumasından istehsal olunan Cronassial dərmanını (qanqliozidlərin xüsusi qarışığı) dəstəklədi. Müstəqil tədqiqatlar göstərdi ki, dərman həqiqətən nəzərdə tutulan xəstəliklərin (periferik neyropatiyaların) müalicəsində uğurlu ola bilər.İllər sonra Cronassial ilə müalicə olunan bəzi xəstələr ağır nevroloji sindromdan (Guillain-Barré sindromu) xəbər verdilər. Normal xəbərdarlıq rejiminə görə, Almaniya 1983-cü ildə Cronassial-ı qadağan etdi, sonra digər ölkələr. Araşdırma zamanı Levi-Montalçininin şirkətlə əlaqəsi üzə çıxdı və o, ictimai tənqidlərə məruz qaldı.1990-cı illərdə o, mast hüceyrəsinin əhəmiyyətini qeyd edən ilk alimlərdən biri idi.

Levi-Montalçini heç vaxt evlənməyib və övladı olmayıb.2006-cı ildə verdiyi müsahibədə o, demişdi: “Bu mənada heç vaxt tərəddüd etmədim və peşman olmadım... Həyatım gözəl insan münasibətləri, iş və maraqlarla zənginləşdi. Mən heç vaxt tənha hiss etməmişəm”O, Romada 30 dekabr 2012-ci ildə 103 yaşında vəfat etdi.

Bəzi əhəmiyyətli mükafatları:

1966-cı ildə o, Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının üzvü seçilmişdir.
1970-ci ildə Amerika Uğurlar Akademiyasının Qızıl Plata Mükafatını aldı.
1974-cü ildə Papa Elmlər Akademiyasının üzvü oldu.
1985-ci ildə o, nevrologiya üzrə Ralf V. Gerard mükafatına layiq görülüb.
1987-ci ildə o, Amerikanın ən yüksək elmi mükafatı olan Milli Elm Medalını aldı.
1986-cı ildə Levi-Montalçini və əməkdaşı Stenli Koen Tibb üzrə Nobel Mükafatını, həmçinin Əsas Tibbi Araşdırmalar üzrə Albert Lasker Mükafatını aldı.
2009-cu ildə Avropa Elmlər Akademiyasının Leonardo da Vinçi mükafatını aldı.
O, 1995-ci ildə Kral Cəmiyyətinin Xarici Üzvü seçilmişdir.